Ban Chủ nhiệm Câu lạc bộ Dịch giả đất Cảng tại lễ ra mắt. 

(HPĐT)- Sáng 31-5, tại trụ sở Hội Liên hiệp Văn học nghệ thuật Hải Phòng, Câu lạc bộ Dịch giả đất Cảng làm lễ ra mắt. Đây là lần đầu một câu lạc bộ chuyên ngành dịch thuật văn chương được thành lập tại Hải Phòng.

Kết quả, thành công còn khiêm tốn

Trên thực tế, văn học dịch Hải Phòng nhiều năm trước đã xuất hiện và lưu lại một số thành công đáng trân trọng. Theo đó, nhà văn Nguyễn Dậu dịch nhiều sách ra tiếng Pháp và tiếng Trung; nhà thơ Nguyễn Viết Lãm từng tham gia dịch 5 tác phẩm phẩm bằng tiếng Pháp… từ những thập niên 60 của thế kỷ 20. Sau này, nhà văn Ngọc Châu dịch một số tác phẩm tiếng Anh và Nga ra tiếng Việt, trong đó có những tác phẩm nổi tiếng như “Mũi tên đen” của Robert Louis Stevenson. Từ năm 2012, một số nhà thơ Hải Phòng chú ý quảng bá thơ Việt ra quốc tế, trong đó có nhà thơ Mai Văn Phấn với tập "Bầu trời không mái che/ Firmament Without Roof Cover" (Thơ song ngữ Việt - Anh. 2012). Sau này, Mai Văn Phấn còn có 26 tập thơ được dịch ra 25 thứ tiếng khác. Nhà thơ Tô Ngọc Thạch có 2 tập thơ “Công chứng thời gian” dịch Anh ngữ “Notarization of time” và “Nắng Bạch dương”. Năm 2022, nhà thơ Kim Chuông có tập thơ “Những tia nắng hoài nghi” được Tạp chí Việt nam - Canada và Nhà sách Văn học Mỹ phối hợp tổ chức in ấn bằng Tiếng Anh. Trong khi đó, nhà thơ Nguyễn Đình Tâm trong 6 tháng cuối năm 2022 có tới 3 tác phẩm được in theo hình thức song ngữ "Mùa thu và biển cả", “Em xõa tóc mùa thu” bằng song ngữ Anh - Việt cùng tập "Những bông hoa ký ức và khát vọng xanh thẳm" bằng 3 thứ tiếng Hàn - Việt – Anh… Bên cạnh đó là các chùm thơ của các tác giả khác được đăng, giới thiệu trên Tạp chí Thơ quốc tế hoặc các báo Hàn Quốc, Ấn Độ, Nga, Mỹ, Canada…

Tuy có một số dấu ấn như vậy, nhưng thành công của chuyên ngành dịch thuật văn chương tại Hải Phòng còn rất nhỏ bé nếu so với thành tựu mà văn xuôi và thi ca đất Cảng đạt được trên văn đàn Việt Nam trong suốt chặng dài lịch sử văn chương tính từ năm 1957, khi Hội Nhà văn Việt Nam được thành lập đến nay.

Hướng tới mục tiêu xa hơn

Phát biểu tại lễ ra mắt Câu lạc bộ Dịch giả đất Cảng, nhà biên kịch Tô Hoàng Vũ, Chủ tịch Hội Liên hiệp Văn học nghệ thuật Hải Phòng nêu rõ, việc thành lập câu lạc bộ là nhằm hướng tới mục tiêu giới thiệu tác phẩm của các tác giả Hải Phòng với bạn bè quốc tế, góp phần thực hiện mục tiêu quảng bá văn học Việt Nam ra thế giới của Hội Nhà văn Việt Nam.

Dịch giả Nguyễn Hùng Vỹ, Chủ nhiệm Câu lạc bộ Dịch giả Đất Cảng khẳng định, việc ra đời của câu lạc bộ đáp ứng sự mong đợi của những người yêu văn chương, đồng thời cũng phù hợp với xu thế hội nhập toàn cầu. Những phát biểu này ẩn chứa khát vọng của các nhà văn Hải Phòng muốn hội nhập vào dòng chảy văn chương nhân loại. Tuy nhiên, còn nhiều vấn đề được đặt ra trên con đường hướng tới thành công.

Dịch giả Yên Ba cho rằng, đó là “một tham vọng lớn của Hải Phòng”, muốn đạt được, cần có lộ trình và tốn nhiều công phu. Ông cũng chỉ rõ những thách thức lớn trong việc xây dựng được một “cơ chế hoạt động” mà ngay cả Hội Nhà văn Việt Nam còn vướng mắc. Nhà thơ Nguyễn Chí Hoan, Chủ tịch Hội đồng Dịch thuật Hội Nhà văn Việt Nam phân tích rõ các khâu để đi đến một tác phẩm dịch hoàn hảo cần có sự tham gia của rất nhiều bên. Theo đó, ngoài tác phẩm tiếng Việt tốt, cần có dịch giả chuyên nghiệp và một “trợ lý” là người mang bản ngữ nước ngoài, sau đó là cơ chế in ấn phát hành ở trong và ngoài nước… Ông khuyến cáo câu lạc bộ cần nắm vững quy cách hoạt động dịch thuật.

Chia sẻ về chuyên môn, dịch giả Nguyễn Thị Thanh Thư (con gái cố nhà văn Nguyên Hồng) cho rằng, dịch từ tiếng Việt ra tiếng nước ngoài cần giữ đúng văn phong, ý tứ của tác giả và phải coi trọng ngôn ngữ tiếng Việt. Nhà văn chia sẻ, “Cái đó đã rất khó khăn, nhưng để đăng tải, in ấn trên báo chí hoặc xuất bản ở nước ngoài thì không chỉ cần có kinh phí mà còn cần có đường đi nước bước… Điều này rất cần có sự hỗ trợ của các nhà quản lý văn hóa”.

Các nhà văn từng tham gia dịch thuật hoặc có tác phẩm dịch ra như Tô Ngọc Thạch, Nguyễn Đình Tâm, Ngọc Châu cũng chia sẻ nhiều ý kiến. Từ những ý kiến này có thể nhận diện rõ: Văn học dịch Hải Phòng hầu hết mới chỉ là dịch từ tác phẩm tiếng Việt ra tiếng nước ngoài. Đáng quan tâm, các dịch giả đều làm việc trong tình trạng tự thân vận động. Việc in ấn, phát hành… đều dựa vào khả năng chi phí và quan hệ của người viết sách tiếng Việt. Nhìn chung, có thể nói toàn bộ quá trình việc dịch văn học ở Hải Phòng hiện nay đều dựa vào năng lực của cá nhân, điều chỉ một số ít nhà văn có mong muốn và có điều kiện kinh tế mới có thể làm được. Cũng chính vì thế, không thể quảng bá văn chương theo quy mô rộng, cũng như có thể chịu hậu quả xấu nếu những tác phẩm kém chất lượng được dịch và lưu hành, trong khi những tác phẩm tốt chưa được chuyển ngữ để lan tỏa.

Từ thực trạng này, dễ nhìn thấy hoạt động dịch thuật văn học ở Hải Phòng nói riêng, cả nước nói chung còn nhiều khó khăn, thách thức./.