Nhà báo Kim Toàn (Cao Kim) tác nghiệp trong một cuộc trao trả tù binh giữa phía Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hoà miền Nam Việt Nam và chính quyền Sài Gòn tại sân bay Lộc Ninh (1973).

(HPĐT)- Lộc Ninh, điểm cuối của con đường Hồ Chí Minh huyền thoại – thông với hai nước bạn Campuchia và Lào, nơi tiếp nhận sự chi viện to lớn về vũ khí, nguồn lực từ hậu phương miền Bắc. Lộc Ninh là huyện biên giới Tây Nam tiếp giáp Vương quốc Campuchia, huyện đầu tiên ở miền Nam được giải phóng, tạo ra bước đột phá chiến lược trong sự nghiệp giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước mà đỉnh cao là Đại thắng mùa Xuân năm 1975.

Ngày 6-4-2022, nhà báo Cao Kim (Kim Toàn), nguyên Ủy viên Thường vụ Hội Nhà báo Việt Nam, nguyên Chủ tịch Hội Nhà báo Hải Phòng, nguyên Tổng Biên tập Báo Hải Phòng, từng gần 10 năm làm phóng viên Báo Giải Phóng, từ thành phố Hoa Phượng Đỏ điện thoại cho tôi:

- Đáng lẽ hôm nay tôi bay vào thành phố Hồ Chí Minh để về huyện Lộc Ninh, tỉnh Bình Phước dự lễ kỷ niệm nửa thế kỷ giải phóng hoàn toàn Lộc Ninh. Tôi rất muốn vào nơi chiến trường xưa vào dịp này, nhưng vì tuổi cao, sức khỏe không cho phép nên đành chịu.

Ngừng lại giây lát, nhà báo Cao Kim nói tiếp:

- Tỉnh ủy, UBND tỉnh Bình Phước và huyện Lộc Ninh rất chu đáo gửi thư mời, chuẩn bị đủ phương tiện đưa các cán bộ lão thành về với khu căn cứ kháng chiến xưa. Nhận thư mời trang trọng kèm theo quà quý, sản phẩm văn hóa và đặc sản từ vùng đất đỏ miền Đông Nam bộ gửi về thành phố Cảng phía Bắc của Tổ quốc, tôi càng nhớ vùng biên giới Tây Nam, càng thêm nhớ Lộc Ninh, Bình Long, Phước Long, nhớ Sài Gòn và miền Nam yêu dấu.

Nhân dân Lộc Ninh chào đón Quân Giải phóng tiến vào Lộc Ninh ngày 7-4-1972. (Ảnh tư liệu)

Cách đây gần sáu thập niên, ngày 20- 12-1964, tại chiến khu C ở tỉnh Tây Ninh, giáp biên giới với Campuchia, Báo Giải Phóng, cơ quan Trung ương của Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam xuất bản số đầu. Năm 1965, từ Báo Hải Phòng, nhà báo Cao Kim nhận nhiệm vụ mới chi viện chiến trường. Cao Kim cùng đoàn báo chí từ miền Bắc hành quân vượt Trường Sơn vào miền Nam và được bổ sung làm phóng viên Báo Giải Phóng. Ngay từ năm 1966, 1967, Bình Long, Phước Long, Lộc Ninh (thuộc tỉnh Bình Phước ngày nay) đã là địa bàn hoạt động quen thuộc của Cao Kim. Năm 1972, khi Lộc Ninh hoàn toàn giải phóng, Cao Kim lại gắn bó, lăn lộn với vùng đất và con người nơi này. Năm 1973, sau khi có Hiệp định Paris về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam, Cao Kim cùng tổ phóng viên báo chí của Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam thường xuyên có mặt tại Lộc Ninh, phản ánh về hoạt động của quân, dân ta trong công cuộc xây dựng, bảo vệ vùng giải phóng và các cuộc trao trả tù binh giữa Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam và phía chính quyền Sài Gòn. Suốt mấy tháng tác nghiệp tại sân bay Lộc Ninh, Cao Kim đã dày công tìm kiếm một nữ đồng nghiệp bị địch bắt trước đó, nhưng chẳng hề có thông tin nào. Mãi sau này ông mới biết, người nữ đồng nghiệp kiên trung đó (chị Trương Thị Mai) bị địch bắt, tra tấn rất dã man, rồi hèn hạ thủ tiêu do chị một mực không khai báo, quyết giữ vững khí tiết của người làm báo cách mạng, Nhà báo Cao Kim còn kể thêm kỷ niệm, một lần được cử về huyện Hớn Quản - Bình Long (nay thuộc tỉnh Bình Phước) làm công tác vận động quần chúng, bị bà con tưởng nhầm là tên lính Mỹ mới bị Quân Giải phóng bắt sống. Chiều 23 tháng Chạp năm Bính Ngọ - 1966, Cao Kim và 3 đội viên du kích “ém" quân dưới công sự, gần con đường đất đỏ bên cánh rừng cao su hướng vào làng Trà Thanh - vùng tranh chấp giữa ta và địch. Cả tổ bàn nhau cứ “ém" đây chờ trời tối sẽ vào gặp bà con. Lúc có ám hiệu an toàn, Cao Kim cùng cả tổ rời công sự vào làng. Nhìn Cao Kim dáng cao lêu nghêu, đeo thắt lưng Mỹ, lại im lặng, rất giống lính Mỹ, một số bà con - nhất là đồng bào dân tộc Stiêng, Tà mung, Châu Ro ùa ra, định nện "thằng giặc" này một trận. Nhưng rất may, tổ du kích kịp ngăn lại. Vừa lúc đó, trời đổ mưa lớn, nước trút xuống ào ào. Đang đứng tránh mưa trước ngôi nhà nhỏ của dân bên đường, thấy một bà má và cô con gái đang loay hoay trong ngôi nhà lợp tôn bị tốc mái, không thể lặng im, Cao Kim vừa lên tiếng vừa vội chạy vào giúp má chống dột. Nghe "thằng Mỹ" nói tiếng Việt rất chuẩn, lại rất hăng hái giúp dân, má và mọi người rất ngạc nhiên, cười ồ vì biết mình nhầm lẫn! Ai cũng bảo, Cao Kim suýt bị đòn oan…

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn cùng Chủ tịch UBND tỉnh Bình Phước Trần Tuệ Hiền (thứ 5 và 6 từ trái qua) thăm Khu di tích Quốc gia đặc biệt: Đài chiến thắng Lộc Ninh và căn cứ Tà Thiết, cơ quan đầu não của Bộ chỉ huy Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam (24-12-2021).

Cuối tháng 12-2021, PGS.TS Nguyễn Kim Sơn, Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo cùng đoàn cán bộ của ngành có chuyến thăm và làm việc với lãnh đạo tỉnh Bình Phước, trao tặng học bổng và thiết bị phục vụ công tác giảng dạy, học tập cho một số học sinh và trường học trên địa bàn. Lãnh đạo Bộ và lãnh đạo tỉnh nhất trí cao vấn đề chiến lược coi trọng công tác giáo dục, đào tạo nhân tài để phát triển bền vững; chuyển đổi số trong phát triển kinh tế - xã hội nói chung, trong công tác giáo dục - đào tạo nói riêng theo chiều sâu, phải được coi là ưu tiên hàng đầu. Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nêu 5 vấn đề ưu tiên cho ngành giáo dục - đào tạo tại Bình Phước, khẳng định tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và căn bản nền giáo dục nước nhà, đặc biệt ưu tiên cho phát triển và đổi mới giáo dục vùng sâu, vùng xa, vùng núi, vùng biên giới, vùng đồng bào dân tộc thiểu số; giáo dục góp phần đào tạo các doanh nhân trẻ vững tin làm giàu, đổi mới - sáng tạo, sản xuất của cải cho xã hội thời kinh tế tri thức, kinh tế số.

Sau buổi làm việc với lãnh đạo tỉnh Bình Phước, Phó bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh Trần Tuệ Hiền, chính khách trưởng thành từ Công ty cao su Phú Riềng trực tiếp hướng dẫn Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn và Đoàn thăm Lộc Ninh, cụm căn cứ Lộc Thành - Tà Thiết, địa bàn nằm sát trên vùng biên giới Tây Nam, đặt vòng hoa viếng các liệt sĩ. Bộ trưởng và các thành viên của Đoàn đội mũ tai bèo hành hương về cội nguồn, thăm lại chiến trường xưa đã để lại những ấn tượng đặc biệt. Nhớ tới hình ảnh của thân phụ (nhà báo Nguyễn Kim Toàn) tại mặt trận này, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn xúc động: "Quả là một ngày đặc biệt, ngày hội tụ của quá khứ hào hùng, hiện tại tỏa sáng, hướng tới tương lai tươi đẹp tại Tà Thiết - Lộc Ninh". Chỉ đến lúc này, lãnh đạo tỉnh Bình Phước và nhiều cô giáo, thầy giáo, cán bộ quản lý ngành Giáo dục - Đào tạo tỉnh nhà mới biết Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn chính là con trai của nhà báo Kim Toàn (Cao Kim), nguyên phóng viên Báo Giải Phóng, người có nhiều kỷ niệm sâu sắc, gắn bó sâu nặng, rất nghĩa tình với mảnh đất Bình Phước và vùng Đông Nam bộ, vùng biên giới Tây Nam kiên trung, anh hùng của Tổ quốc. Nhà báo Cao Kim là người rất nhiệt thành trực tiếp hỗ trợ về nghiệp vụ, là giảng viên các lớp bồi dưỡng phóng viên, cộng tác viên để làm tờ tin Lộc Ninh và báo Đoàn Kết của tỉnh Bình Long ngày ấy. Kỷ niệm 50 năm giải phóng hoàn toàn huyện Lộc Ninh, huyện đầu tiên của miền Nam sạch bóng quân thù, huyện "An toàn khu" của miền Nam thành đồng Tổ quốc, lãnh đạo địa phương đã lên chương trình đón các lão thành cách mạng, các tướng lĩnh thời kỳ đánh Mỹ, đánh bọn diệt chủng Pôn Pốt (trong đó có nhà báo Cao Kim) về thăm tỉnh Bình Phước, thăm lại căn cứ địa "An toàn khu" Lộc Ninh.

Các nhà báo đứng trên chiếc xe tăng Mỹ bị Quân Giải phóng bắn gục trong trận tấn công giải phóng Lộc Ninh - 7-4-1972. (Nhà báo Cao Kim ngồi trên nòng pháo xe tăng)

Lộc Ninh và cụm căn cứ Lộc Thành - Tà Thiết vô cùng tự hào, từ đầu năm 1973 được chọn làm thủ phủ của Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam và là căn cứ địa cách mạng của Bộ chỉ huy Quân Giải phóng miền Nam, nơi các tướng lĩnh, lãnh đạo cấp cao như: Tư lệnh Trần Văn Trà, Chính ủy Phạm Hùng, Phó tư lệnh Nguyễn Thị Định, Phó tư lệnh kiêm Tham mưu trưởng Lê Đức Anh từng hội họp, ra lệnh mở các chiến dịch lịch sử. Căn cứ Lộc Thành còn là nơi đóng quân của các Quân đoàn 4 và 2; Sư đoàn bộ binh 7 và 9; nhiều trung đoàn và tiểu đoàn tinh nhuệ Quân Giải phóng … Lộc Ninh được giải phóng đã phá vỡ thế phòng thủ của địch, làm thất bại chiến thuật phòng ngự cấp chiến đoàn của địch trên khu vực rộng lớn áp sát trung tâm đầu não của chính quyền Sài Gòn. Giải phóng Lộc Ninh năm 1972 không chỉ là thắng lợi lớn nhất, trọn vẹn nhất trong chiến dịch xuân - hè năm 1972, mà còn mở ra thời kỳ đưa cục diện chiến tranh vào giai đoạn cuối, tích cực xây dựng và phát triển thực lực, chủ động làm chuyển biến tình hình về quân sự, chính trị trên toàn chiến trường.

Các phóng viên báo chí của Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam và Quân Giải phóng trước khi tác nghiệp tại sân bay Lộc Ninh (1973).

Huyện biên giới Lộc Ninh hôm nay, sau 50 năm giải phóng đã đổi mới và có bước phát triển mạnh mẽ về mọi mặt, thể hiện rõ nhất về diện mạo ở 12/15 xã nông thôn mới, xây dựng các vùng sản xuất chuyên canh cây trồng, vật nuôi chủ lực gắn với chế biến, xây dựng nhãn hiệu, thương hiệu, mở rộng các hình thức liên kết hợp tác, phát triển nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ, từng bước hình thành chuỗi giá trị sản phẩm uy tín, có thương hiệu. Cộng đồng doanh nghiệp ở Bình Phước, Lộc Ninh đã có nhiều đóng góp tích cực, chủ động đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp hữu cơ, làm ra nhiều của cải cho xã hội.

Phó thủ tướng Thường trực Chính phủ Phạm Bình Minh thừa ủy quyền của Chủ tịch nước trao Huân chương độc lập hạng Nhì tặng Đảng bộ, chính quyền, nhân dân huyện Lộc Ninh. (Ảnh: qdnd.vn)

Đến dự và phát biểu tại lễ kỷ niệm sáng 7-4-2022, Ủy viên Bộ Chính trị, Phó thủ tướng Thường trực Chính phủ Phạm Bình Minh khẳng định: "Những thành tựu to lớn và đóng góp quan trọng của Đảng bộ và nhân dân huyện Lộc Ninh trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc và trong công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong suốt 50 năm qua là rất đáng tự hào. Chúng ta trân trọng, biết ơn công lao và những đóng góp to lớn của các thế hệ cha anh và biết bao người con ưu tú, kiên trung, bất khuất của quê hương Lộc Ninh và của mọi miền Tổ quốc đã cống hiến, hy sinh để làm rạng rỡ truyền thống quê hương cách mạng …".

Tự hào thay "An toàn khu" Lộc Ninh - Bình Phước những năm tháng kháng chiến chống Mỹ, cứu nước hào hùng, chiến công nối tiếp chiến công! Tự hào thay Lộc Ninh hôm nay đổi mới và phát triển, thay da đổi thịt, đẹp giàu từng ngày!