GS. TS. Nguyễn Thiện Nhân, nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, nguyên Phó thủ tướng Chính phủ, nguyên Bí thư Thành ủy thành phố Hồ Chí Minh:

Những bài học có giá trị vận dụng trong tình hình mới

Cuộc tập kết ra Bắc cách đây tròn 70 năm thể hiện tầm nhìn chiến lược của Bác Hồ và Trung ương Đảng nhằm chuẩn bị lực lượng cho kháng chiến miền Nam và xây dựng đất nước sau này. Lực lượng tập kết ra Bắc gồm 2 thế hệ: Cán bộ, chiến sĩ miền Nam và con em họ. Sau khi ra miền Bắc, cán bộ, chiến sĩ được học tập, nâng cao trình độ; con em họ từ học sinh trở thành người trưởng thành, được đào tạo trình độ đại học và bậc cao hơn. Trước năm 1975, một số cán bộ và con em họ đã quay trở lại miền Nam chiến đấu với một trình độ và ý thức mới. Sau 1975, một lượng đông đảo cán bộ kỹ thuật, nhà khoa học, chính trị trở về miền Nam. Điều đó cho thấy tầm nhìn của Bác Hồ và Trung ương Đảng đi trước từ 30 đến 50 năm, và còn nguyên giá trị vận dụng trong phát triển đất nước hôm nay.

GS. TS. Nguyễn Thiện Nhân.

Hệ thống trường học sinh miền Nam trên đất Bắc có mặt ưu việt rõ nét: Trong bối cảnh vô cùng khó khăn, đồng bào miền Bắc dồn hết khả năng của mình để nuôi và dạy con em miền Nam với chất lượng cao. Chính vì vậy, các em mới trưởng thành được, nhập ngũ vào miền Nam chiến đấu hoặc lên đại học thì học tốt hơn. Đó là bài học về ưu tiên năng lực của đất nước cho bồi dưỡng lớp trẻ. Bên cạnh đó, con em miền Nam không chỉ học ở trường, mà trong điều kiện chiến tranh bom đạn vẫn thường xuyên trở về nông thôn, cùng bà con cùng làm nông nghiệp (như chúng tôi là gặt lúa, đập lúa). Việc dạy học sinh trong thực tiễn cuộc sống, tạo giao lưu văn hoá nhiều vùng miền, để người Việt Nam mình dù lớn lên ở đâu cũng biết rằng đất nước ta rất phong phú về điều kiện tự nhiên, về ngôn ngữ, về văn hóa và tình cảm dân tộc được tăng cường thêm. Tôi nghĩ, bài học đó là giáo dục địa phương, giáo dục văn hóa của đất nước, hết sức có ý nghĩa.

Tiến sĩ Diệp Ngọc Sương, Tổng thư ký Hội Hóa học thành phố Hồ Chí Minh:

Tự hào và kỳ vọng vào Hải Phòng

Từ tháng 10-1955 đến tháng 7-1962, tôi học ở 3 trường học sinh miền Nam (HSMN) tại Hải Phòng. Các trường đều nằm dọc theo Dải trung tâm thành phố này. Đầu tiên là Trường HSMN số 4 ở gần Cảng; lên cấp 2 là học ở Trường HSMN số 6 nay là Trung tâm Giáo dục thường xuyên Hải Phòng và Trường THCS Ngô Quyền (quận Lê Chân); cấp 3 học Trường HSMN số 8 ở lâu đài Mác-ty (giờ không còn dấu vết gì nữa, chỉ nhớ là khu vực chợ Sắt, chui dưới gầm xe lửa). Sau đó, tôi vào đại học, đến năm 1973 thì đi học nước ngoài…

Những năm tháng sinh sống và học tập tại Hải Phòng là nền tảng về con người, tư cách, hiểu biết để sau này chúng tôi phát triển theo đúng nghĩa là được đào tạo trở thành các chuyên gia giỏi, “vừa hồng, vừa chuyên”. Đến nay, tôi đã 83 tuổi vẫn đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực kiểm tra chất lượng...

Tiến sĩ Diệp Ngọc Sương.

Tôi quay lại Hải Phòng từ những năm 2000 và cho đến bây giờ cũng thường xuyên thăm lại nơi mình đã từng sinh sống và học tập. Những năm gần đây, Hải Phòng phát triển một cách ngoạn mục, vững chắc. Tôi rất ấn tượng khi được biết khoảng 10 năm nay, Hải Phòng tốc độ tăng trưởng GRDP đạt 2 con số, các lĩnh vực kinh tế phát triển mạnh mẽ; giao thông, đô thị khang trang, hiện đại; an sinh xã hội, quốc phòng an ninh được bảo đảm. Tôi rất tự hào và kỳ vọng Hải Phòng sẽ ngày một phát triển mạnh mẽ hơn nữa trong tương lai gần.

Ông Trần Hữu Độ, cựu giáo viên dạy môn Hóa học tại Trường học sinh miền Nam (HSMN) số 4:

Vừa giảng dạy, vừa chăm lo đời sống tinh thần học sinh

Năm 1961, tốt nghiệp Trường đại học Sư phạm, tôi về Hải Phòng dạy môn Hóa học ở Trường HSMN số 4. Nhận thức đầy đủ nhiệm vụ đào tạo những “hạt giống đỏ” mà Bác Hồ giao nên chúng tôi rất quan tâm việc dạy dỗ. Không chỉ đào tạo về kiến thức, chúng tôi còn chăm lo các em về đạo đức, đời sống và tình cảm vì các em đều xa gia đình. Ba má đang trực tiếp chiến đấu, công tác ở miền Nam nên các em rất thiếu tình cảm. Ngoài việc lên lớp, chúng tôi đưa những tư liệu để các em dễ hiểu, ham thích học hỏi, đam mê khoa học. Những sáng Chủ nhật, ở các rạp chiếu bóng trong thành phố chiếu những phim khoa học thời sự, tôi đều dắt học sinh đến xem những cuốn phim đó để các em có thể thấy được thời sự quốc tế, trong nước, cũng như những tư liệu về khoa học nhằm bổ trợ các kiến thức đã học. Trường tôi chỉ dạy môn Trung văn thôi, riêng tôi được sự đồng ý của Ban Giám hiệu, nên dạy thêm cả tiếng Anh vì nhiều em có những bức thư gửi từ Paris, Cộng hòa Dân chủ Đức sang mà các em không biết đọc. Tôi dịch cho các em sang tiếng Việt, sau đó viết giùm các em thư trả lời bằng tiếng Anh. Có những em tôi thấy không thuộc được bài, dù bài rất dễ. Khi biết em có tin buồn ở miền Nam, chúng tôi lặng người đi. Những em đó, tôi không bao giờ cho điểm xấu ngay mà em phải học lại để tiết học sau trả lời. Đối với các em, chúng tôi dành tình cảm từ những việc nhỏ như thế…

Ông Trần Hữu Độ.

Đến năm 1964, sau khi trường HSMN số 4 chuyển đi Chương Mỹ (Hà Nội), tôi sang dạy ở Trường HSMN 6. Sau 1 học kỳ, năm 1965, Mỹ bắt đầu ném bom, thầy trò chúng tôi sơ tán về Phủ Lý. Hết năm học 1964-1965, trường HSMN số 6 sang Trung Quốc. Tôi ở lại dạy các trường phổ thông khác. Chỉ dạy các trường HSMN trong 4 năm nhưng những kỷ niệm của tôi với các HSMN vô cùng sâu sắc. Sau này, vì tình yêu Tổ quốc và theo tiếng gọi của miền Nam ruột thịt, tôi đã đi B. Tôi vượt Trường Sơn,  vào công tác tại Trung ương Cục miền Nam (đóng ở Tây Ninh)...