Người dân Zimbabwe chờ nhận lương thực cứu trợ từ Chương trình Lương thực thế giới (WFP) của Liên hợp quốc. Ảnh: Reuters

Vai trò quan trọng

Trong phiên họp mới đây, Ủy ban Hành chính và Ngân sách của Đại hội đồng khóa 79 thảo luận về chương trình hoạt động và ngân sách năm 2025 của LHQ. Trình bày kế hoạch ngân sách, Tổng Thư ký LHQ Antonio Guterres nhấn mạnh: trong bối cảnh thế giới đối mặt thách thức đa chiều, LHQ càng đóng vai trò quan trọng. Theo ông Guterres, kế hoạch ngân sách cho năm tới phản ánh những định hướng lớn trong các văn kiện mang tính bước ngoặt, được thông qua tại Hội nghị Thượng đỉnh Tương lai tháng 9 vừa qua. Điều này khẳng định cam kết đưa hợp tác đa phương hiệu quả, công bằng và toàn diện hơn.

Với trị giá khoảng 3,6 tỷ USD cho kế hoạch ngân sách năm 2025 có thể thấy sứ mệnh của LHQ rất nặng nề. Vừa tiếp tục những dự án còn dang dở, vừa triển khai các nhiệm vụ mới đặt ra, trong cả ba trụ cột hoạt động cốt lõi của LHQ. Trong đó, 711 triệu USD được đề xuất để duy trì hoạt động của các phái bộ chính trị đặc biệt.

Trong trụ cột hòa bình và an ninh, Quỹ xây dựng hòa bình dự kiến nhận được 50 triệu USD, với hy vọng lấp đầy những “khoảng trống tài trợ” hiện nay. Trụ cột phát triển được đề xuất thêm khoảng 4,5 triệu USD, so với mức năm 2024. Nếu được thông qua, đây sẽ là lần tăng ngân sách thứ 6 liên tiếp cho trụ cột này. Điều này cho thấy, phát triển bền vững duy trì là ưu tiên cốt lõi. Một phần của khoản tăng thêm sẽ dành cho việc tư vấn, hỗ trợ kỹ thuật để các nước thành viên thực hiện Chương trình nghị sự năm 2030 về phát triển bền vững của LHQ và Chương trình nghị sự năm 2063 của Liên minh châu Phi (AU). Trụ cột còn lại là bảo đảm quyền con người, Văn phòng Cao ủy Nhân quyền LHQ (OHCHR) được đề xuất thêm 8 triệu USD để thực hiện nhiệm vụ hiệu quả hơn, nhất là các sáng kiến ở cấp khu vực. Khoảng 3,5 triệu USD cũng được bổ sung cho các nỗ lực giải quyết khủng hoảng nhân đạo ở Gaza.

Vẫn gặp khó về ngân sách

Bảo đảm nguồn kinh phí sẵn có cũng là vấn đề được ông Guterres nhắc tới khi trình bày dự thảo kế hoạch ngân sách. Nếu các nước thành viên chậm đóng góp ngân sách, các cơ quan của LHQ sẽ gặp khó khăn trong việc triển khai hoạt động vào năm tới. Theo ông Guterres, năm 2024, tình trạng thiếu ngân sách buộc Văn phòng của LHQ tại Geneva (Thụy Sĩ) phải áp dụng các biện pháp tiết kiệm chi phí, như tạm thời đóng cửa một số tòa nhà của trụ sở, hạn chế đi lại và chi tiêu của nhân viên. Nhiều chuyên gia dự báo năm 2025 ngân sách của LHQ sẽ tiếp tục gặp khó khăn.

Điều 17 của Hiến chương LHQ ngày 26-6-1945 chỉ rõ: các quốc gia thành viên đều có nghĩa vụ đóng góp tài chính đối với tổ chức này. Tùy theo từng quốc gia, mức đóng góp vào ngân sách LHQ được thiết lập bằng sự phân bổ hợp lý nhưng phức tạp. Đối với ngân sách hoạt động chung, tiêu chí xác định mức đóng góp chính là tổng sản phẩm quốc gia (GNP), nhưng các yếu tố khác như tỷ lệ nợ và tỷ lệ chuyển đổi cũng được tính đến. Kể từ năm 2000, các khoản đóng góp được giới hạn ở mức 22% mỗi quốc gia. Nước đóng góp cho LHQ nhiều nhất hiện nay là Mỹ với 674,2 triệu USD, tiếp đó lần lượt là Trung Quốc (334,72 triệu USD), Nhật Bản (238,78 triệu USD), Đức (169,80 triệu USD), Anh (127,34 triệu USD), Pháp (123,43 triệu USD)...

Tuy nhiên, đóng góp này đang có xu hướng giảm trong những năm qua, do nền kinh tế toàn cầu gặp khó khăn, cùng với đó là những bất đồng và xung đột giữa các quốc gia thành viên. Vì thế hiệu quả hoạt động của LHQ trong nhiều lĩnh vực còn hạn chế, chưa đáp ứng được với những thay đổi và thách thức toàn cầu mới cũng như những biến chuyển về so sánh lực lượng bên trong LHQ, nhất là gia tăng số lượng thành viên, trong một số trường hợp hoạt động không hiệu quả, thiếu minh bạch, bị lợi dụng và áp dụng tiêu chuẩn kép để gây sức ép và can thiệp.

Các cuộc thảo luận tại Ủy ban Hành chính và Ngân sách về kế hoạch ngân sách năm 2025 dự kiến kéo dài trong vài tuần tới. Sau đó, kế hoạch cùng các khuyến nghị sẽ được trình lên Đại hội đồng LHQ thông qua tại phiên họp toàn thể vào tháng 12- 2024. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia phân tích nhận định, kế hoạch ngân sách năm 2025 của LHQ nếu được thông qua sẽ tiếp tục gặp khó khăn, bởi nhiều quốc gia thành viên khó đóng góp kịp thời và đầy đủ.