Trẻ tự kỷ cần môi trường chăm sóc, giáo dục chuyên biệt. Trong ảnh: Lớp học dành cho trẻ tự kỷ tại Trung tâm Ban Mai.

“Gập ghềnh” đường đến trường

Anh Hoàng Phú Lâm (ở xã Kiền Bái, huyện Thủy Nguyên) nghẹn ngào kể lại quá trình “chạy đôn chạy đáo” tìm trường cho con và cuối cùng đành ngậm ngùi dắt con về bởi bé không nhận được sự hỗ trợ cần thiết. Con trai anh Lâm là cháu Hoàng Minh Châu (6 tuổi) mắc chứng tự kỷ và không thể vào học lớp 1 do nhận thức chỉ tương đương với trẻ 3 tuổi. Vì lý do này, vợ chồng anh Lâm quyết định xin cho cháu học lại lớp 5 tuổi thêm năm nữa. Tuy nhiên, nguyện vọng của gia đình bị trường mầm non từ chối bởi cháu đã quá tuổi. Gia đình anh Lâm làm đơn đề nghị gửi Phòng Giáo dục- Đào tạo huyện Thủy Nguyên với mong muốn tìm được cho cháu chỗ học phù hợp. Tuy nhiên, tại huyện Thủy Nguyên nói riêng và hầu hết các quận, huyện khác tại Hải Phòng nói chung đều chưa có cơ sở giáo dục công lập chuyên biệt dành cho trẻ tự kỷ. Phòng Giáo dục - Đào tạo (UBND huyện Thủy Nguyên) tư vấn, gia đình nên cho cháu theo học lớp mầm non tư thục dành riêng cho trẻ tự kỷ. Việc này không dễ dàng đối với gia đình anh Lâm nói riêng và rất nhiều gia đình có con tự kỷ nói chung, bởi những lo ngại về chuyên môn, phương pháp can thiệp, học phí…

Chị Vũ Lệ Thu (phố Dư Hàng Kênh, quận Lê Chân) cho biết, con chị là cháu Trần M.H. được chẩn đoán mắc chứng tự kỷ từ năm 3 tuổi, cho biết: “Gần 1 năm nay, gia đình tôi cho con học ở cơ sở tư thục dành riêng cho trẻ tự kỷ, nhưng chưa thấy cải thiện được khả năng giao tiếp bằng mắt với người đối diện và thói quen đập phá đồ đạc mỗi khi cáu giận. Chúng tôi rất hoang mang, không biết có can thiệp hiệu quả đối với tình trạng tự kỷ như con tôi. Trong khi đó, gia đình phải chi phí gần 10 triệu đồng/tháng cho việc học của cháu, bao gồm học phí và thuê người đưa đón cháu”.

Hiện, chưa có thống kê chính thức số cơ sở tư thục nhận chăm sóc, hỗ trợ can thiệp, giáo dục trẻ tự kỷ. Ngoài một số cơ sở được Sở Giáo dục-Đào tạo cấp phép, còn nhiều cơ sở nhỏ lẻ, nhóm trẻ tự phát, tập trung chủ yếu ở nội thành. Theo TS. Nguyễn Ngọc Khánh, Phó chủ tịch Hội Khoa học Tâm lý - Giáo dục (Liên hiệp các Hội Khoa học kỹ thuật Hải Phòng), hiện nước ta chưa có chương trình, hướng dẫn chính thống nào trong việc chăm sóc, giáo dục trẻ tự kỷ. Mỗi cơ sở tự mò mẫm, tham khảo một số phương pháp từ các nguồn thông tin khác nhau rồi vận dụng. Các cơ sở tại Hải Phòng mới chỉ dừng lại ở một số phương pháp can thiệp đơn giản như luyện phát âm (đối với trẻ nói ngọng), luyện nói (đối với trẻ nói chậm), tập vận động, tập cho trẻ giao tiếp với người chung quanh… “Đáng nói, nhiều cơ sở nặng tính kinh doanh dịch vụ, hiểu biết về chứng tự kỷ không nhiều. Như vậy, có hại đối với các em nhỏ vốn dĩ đã quá thiệt thòi.” – ông Khánh lo lắng.

Sớm giải tỏa “cơn khát” trường

Hầu hết cơ sở nhận chăm sóc, giáo dục trẻ tự kỷ ở Hải Phòng hiện nay chỉ dành cho lứa tuổi mầm non. Khi trẻ đến tuổi học tiểu học, cha mẹ đều mong muốn cho con đến trường để hòa nhập tốt hơn. Tuy nhiên, việc này rất khó cho cả trẻ, bậc cha mẹ và nhà trường. Nhiều em có những hành động không thể kiểm soát, gây ảnh hưởng đến các bạn, thầy cô. Mặt khác, chứng tự kỷ ở nhiều em chuyển nặng hơn khi học ở trường bình thường.

Chị Nghiêm Thị Bích Hằng (đường Tôn Đức Thắng, huyện An Dương) có con trai là em Q.H. (13 tuổi) được phát hiện mắc chứng tự kỷ từ lúc hơn 2 tuổi, bày tỏ: “Tôi đưa con đến nhiều cơ sở giáo dục trẻ tự kỷ, cả ở Hà Nội, Hải Phòng. Tôi rất muốn cho con học trường bình thường, nhưng với cháu H., đây không phải là giải pháp tốt. Con không được chăm sóc phù hợp, bạn bè chế giễu, phụ huynh khác phản đối vì con hay đánh bạn, đập phá, gia đình liên tục phải đến trường để giải quyết. Hải Phòng chưa có cơ sở giáo dục chuyên biệt cho trẻ tự kỷ lớn tuổi nên tôi vẫn phải gửi con ở trung tâm dành cho trẻ lứa tuổi mầm non. Tôi rất lo, không biết đến lúc con mình 17, 18 tuổi, tôi phải làm gì với cháu”.

Qua nhiều năm gắn bó với công việc chăm sóc, giáo dục trẻ tự kỷ, chị Phan Thị Thanh, phụ trách Trung tâm Ban Mai (cơ sở chuyên hỗ trợ can thiệp, giáo dục trẻ tự kỷ ở số 320 đường Nguyễn Công Hòa, quận Lê Chân) cho rằng: “Với trẻ tự kỷ, hết tuổi mầm non mà các em ở hẳn nhà sẽ rất có hại, không có môi trường giao tiếp, trẻ càng ỳ ra, chứng tự kỷ càng nặng thêm”.

Các cha mẹ có trẻ tự kỷ, nhất là những gia đình khó khăn, đang khao khát có trường công lập dành riêng cho trẻ tự kỷ để trẻ được chăm sóc, giáo dục, hướng nghiệp phù hợp. Việc cung không đủ cầu về trường học cho trẻ tự kỷ đòi hỏi cần có ngay những trung tâm công lập chuyên biệt cho trẻ tự kỷ được đầu tư quy mô đúng mức có sự kết hợp giữa các ngành: y tế, giáo dục, tâm lý... để cùng nhau can thiệp. Hiện, nhiều cơ sở tư thục nhận chăm sóc, giáo dục trẻ tự kỷ mong muốn được chính quyền, cơ quan chức năng quan tâm, tạo điều kiện hơn về cơ sở pháp lý và chuyên môn để có hướng điều trị và can thiệp đúng cách cho các cháu.

“Chức năng, nhiệm vụ chính trong việc chăm sóc, giáo dục trẻ tự kỷ thuộc ngành giáo dục – đào tạo, nhưng nhiều cán bộ quản lý ngành còn thiếu hiểu biết và cái “tâm” đối với trẻ tự kỷ. Các ngành khác càng ít quan tâm.” – TS. Nguyễn Ngọc Khánh nhận xét.

Mai Hằng