Bác sĩ Khoa Điều trị theo yêu cầu (Bệnh viện Tâm thần Hải Phòng) điều trị cai nghiện nicotine cho người bệnh nội trú.

Làm gia tăng gánh nặng bệnh tật 

Anh Nguyễn Đức T., 21 tuổi, ở thị trấn An Dương (huyện An Dương) đang điều trị cai nghiện nicotine tại Bệnh viện Tâm thần Hải Phòng. Được biết, người bệnh hút thuốc lá từ năm 12 tuổi, bao gồm hút thuốc lá truyền thống và sau đó chuyển sang hút thuốc lá nung nóng. Người bệnh nhập viện trong tình trạng tức ngực, vật vã, thèm thuốc lá. “Lúc bắt đầu sử dụng thuốc lá mới, tôi chỉ nghĩ là sử dụng tinh dầu đó để cai thuốc lá truyền thống, sau tôi hút nhiều quá và thấy ảnh hưởng nghiêm trọng tới cơ thể, khiến người thân cũng khổ sở theo. Từ trường hợp mình, tôi thật lòng khuyên các bạn trẻ đừng học đòi hút thuốc lá, bất kể là loại thuốc lá gì”. 

Không chỉ riêng anh T., tại Bệnh viện Tâm thần Hải Phòng mỗi năm ghi nhận hàng trăm trường hợp điều trị cai nghiện nicotine, trong đó, có nhiều học sinh THPT. Theo TS.BS. Đàm Đức Thắng, Phó giám đốc bệnh viện, trong những năm gần đây, bên cạnh thuốc lá truyền thống, trên thị trường xuất hiện các sản phẩm thuốc lá mới, gồm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và sản phẩm thuốc lá lai giữa hai sản phẩm này. Các cơ quan chức năng cảnh báo về tình trạng lợi dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng để lưu hành, sử dụng ma túy trái phép. Thực tế ghi nhận tình trạng nhập viện của người bệnh nghiện thuốc lá điện tử, trong đó, có ngộ độc, loạn thần và ngộ độc ma túy. 

Tại Hội thảo công bố tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng do Bộ Y tế tổ chức mới đây, TS. Hà Anh Đức, Cục trưởng Cục Quản lý Khám, chữa bệnh (Bộ Y tế) cho biết, qua tổng hợp báo cáo của gần 700 cơ sở khám bệnh, chữa bệnh cho thấy, chỉ tính riêng năm 2023, có 1.224 ca nhập viện do sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Cũng trong 2 năm 2022 và 2023, Trung tâm Chống độc (Bệnh viện Bạch Mai) tiếp nhận gần 130 trường hợp bị ngộ độc sau khi sử dụng thuốc lá điện tử… Triệu chứng khi vào viện điều trị chủ yếu do: dị ứng, ngộ độc, tổn thương phổi cấp. Thuốc lá nói chung, thuốc lá mới nói riêng dẫn đến gánh nặng bệnh không lây nhiễm gồm: tim mạch, ung thư, đái tháo đường, bệnh phổi mạn tính… đang gia tăng nhanh chóng, chiếm tới 81% nguyên nhân tử vong và 73% tổng gánh nặng bệnh tật ở Việt Nam. “Không có sản phẩm thuốc lá nào an toàn cho sức khỏe”, ông Hà Anh Đức nhấn mạnh.

Theo ước tính sơ bộ của Hội Khoa học kinh tế Y tế Việt Nam năm 2022, tổng chi phí liên quan đến khám, chữa bệnh, ốm đau và tử vong sớm do các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá là 108.700 tỷ đồng/năm. Chỉ trong 2 năm (2022, 2023), tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử trong học sinh 13-15 tuổi gia tăng đáng kể (từ 3,5% năm 2022 lên 8,0% năm 2023). Ở người trên 15 tuổi, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử cũng tập trung cao ở nhóm tuổi trẻ. Nhóm 15 - 24 tuổi là 7,3%; nhóm tuổi 25 - 44 là 3,2%; nhóm 45 - 64 tuổi là 1,4%.

Đề nghị cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng 

Hiện nay, với các thiết kế đa dạng, mùi thơm tinh dầu hấp dẫn thanh, thiếu niên khiến nguy cơ thuốc lá mới góp phần tạo ra thế hệ trẻ nghiện nicotine và các chất gây nghiện khác, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe, môi trường, lối sống, hành vi của giới trẻ và an ninh trật tự xã hội. Năm 2012, Việt Nam ban hành Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá. Theo Bộ Y tế, sau hơn 10 năm thực hiện các biện pháp kiểm soát thuốc lá, tỷ lệ hút thuốc lá chủ động ở người trưởng thành nước ta có giảm nhưng khá chậm, với tỷ lệ chung ở hai giới là 20,8%; tỷ lệ hút thuốc ở nam giới trưởng thành là 41,1% (năm 2021), thuộc nhóm quốc gia có tỷ lệ người hút thuốc lá cao nhất thế giới. Hút thuốc lá chủ động và thụ động là yếu tố nguy cơ đứng thứ hai gây tử vong và bệnh tật. Ước tính năm 2022, thiệt hại kinh tế đối với xã hội do hút thuốc lá chủ động và thụ động gồm chi phí khám chữa bệnh, tổn thất năng suất lao động do mắc bệnh và tử vong sớm bởi hút thuốc lá chiếm 1,14% GDP (tương đương 108,7 nghìn tỷ đồng). Chi phí này cao gấp 5 lần so với nguồn thu từ thuế thuốc lá mang lại. 

Tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa 15 đang diễn ra, trả lời chất vấn của các đại biểu Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan khẳng định, thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng đang tăng nhanh về số người sử dụng, tiềm ẩn nhiều nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe, tính mạng của người dân, nhất là đối với giới trẻ. Bên cạnh đó, trên cơ sở đánh giá của Hội Khoa học kinh tế y tế Việt Nam, nếu thu được một đồng thuế liên quan tới các loại thuế này, phải mất 5 đồng để giải quyết các vấn đề liên quan tới sức khỏe. Vì thế, để giải quyết vấn đề này, Bộ trưởng đề xuất Quốc hội có nghị quyết liên quan đến việc cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, bao gồm: cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, quảng cáo, sử dụng các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, trước khi Luật Phòng chống tác hại thuốc được Quốc hội xem xét và sửa đổi trong thời gian tới.