Nguy cơ tụt hậu

Quy tụ các nền kinh tế lớn của thế giới như Đức, Pháp, Italia…, EU tạo nhiều dấu ấn quan trọng ngay từ khi AI mới nổi lên như một xu hướng công nghệ mới trên toàn cầu. Đức và Pháp công bố kế hoạch đầu tư hàng tỷ USD vào nghiên cứu, phát triển công nghệ AI. Nhiều sáng kiến nhằm xây dựng năng lực phát triển AI được EU đề ra, như sáng kiến “AI cho châu Âu” được khởi động từ năm 2019. Gần đây, Ủy ban châu Âu (EC) công bố sáng kiến thành lập các nhà máy trí tuệ nhân tạo (AI Factory), qua đó cung cấp các nền tảng và cơ sở hạ tầng cần thiết để phát triển, thử nghiệm và triển khai ứng dụng AI tiên tiến, nâng cao vị thế cạnh tranh của châu Âu trên trường quốc tế.

Khi cuộc đua thống trị AI trở nên khốc liệt hơn trên toàn cầu, ngày càng có nhiều ý kiến cho rằng, châu Âu nói chung và EU nói riêng phải nỗ lực hơn nữa mới có thể bắt kịp Mỹ, Trung Quốc. Tại sự kiện ở thành phố Novi Sad (Serbia) vào cuối tháng 8-2024, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron thừa nhận, EU đang “tụt hậu chút ít” và cần phải “bắt kịp, đổi mới, đầu tư hơn nữa” về AI thì mới có thể sánh ngang một số nền kinh tế lớn trên thế giới.

Nhiều chuyên gia cũng đưa ra nhận định tương tự và chỉ ra 3 lý do chính khiến châu Âu bị tụt lại trong cuộc chạy đua khốc liệt này, đó là đầu tư cho AI không đủ nhiều, những dự án nhận đầu tư không được quản trị một cách có hệ thống và hợp tác trong lĩnh vực này giữa các nước trong khu vực còn thiếu hiệu quả.

Đòi hỏi phải thay đổi

Các chuyên gia nhận định, dù đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ các quốc gia sẵn sàng “rút hầu bao” cho phát triển AI như Mỹ hay Trung Quốc, EU vẫn đi đầu trong giải quyết rủi ro liên quan công nghệ này. Từ tháng 8-2024, EU chính thức kích hoạt đạo luật mang tính bước ngoặt trong công tác quản lý AI mà khối này kỳ vọng vừa giúp bảo vệ quyền công dân vừa thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Theo đó, các công ty bắt đầu phải tuân thủ đạo luật này vào năm 2026 nhưng các quy tắc áp dụng với những mô hình AI như ChatGPT sẽ được áp dụng 12 tháng sau khi luật có hiệu lực.

Trên thực tế, châu Âu luôn là một trong những khu vực tiên phong thiết lập các quy định quản lý lĩnh vực công nghệ, điển hình là Ðạo luật Dịch vụ kỹ thuật số (DSA) của EU đã siết chặt kiểm soát hoạt động của các “ông lớn” công nghệ, mang đến không gian mạng an toàn hơn cho người dùng. Các quy định của EU thường là khuôn mẫu cho nhiều khu vực khác. Tuy vậy, nhiều nhà quan sát lo ngại rằng, châu Âu đang dồn trọng tâm vào quản lý AI hơn là nỗ lực trở thành khu vực dẫn đầu về phát triển công nghệ này. Điều này đòi hỏi sự thay đổi trong cách tiếp cận của khu vực.

Theo đó, các công ty công nghệ châu Âu đang nỗ lực phát triển AI chủ quyền, bước đi quan trọng nhằm giảm sự phụ thuộc vào công nghệ Mỹ và tăng cường bảo vệ dữ liệu nội bộ. Điển hình là các tập đoàn lớn như Siemens, SAP và các công ty khởi nghiệp về công nghệ đang cùng hợp tác phát triển các mô hình AI có khả năng cạnh tranh với công nghệ từ Mỹ. Sáng kiến này nhận được sự ủng hộ từ các chính phủ châu Âu và nhiều công ty lớn, nhằm bảo đảm rằng các dữ liệu nhạy cảm và nền tảng AI quan trọng có thể được kiểm soát và vận hành nội bộ.

Để cạnh tranh trong cuộc đua, EU dự kiến phân bổ gần 10 tỷ euro từ ngân sách giai đoạn 2014-2027. Ngoài ra, ít nhất 20% trong số 724 tỷ euro được cung cấp cho các tổ chức phục hồi sau đại dịch sẽ tài trợ cho quá trình chuyển đổi kỹ thuật số của EU. Quỹ Invest EU sẽ huy động đầu tư công và tư nhân thông qua bảo lãnh ngân sách EU trị giá 6,6 tỷ euro cho nghiên cứu, đổi mới và số hóa. Mục tiêu là tăng dần đầu tư vào AI lên 20 tỷ euro mỗi năm trong suốt thập niên này. Các chuyên gia nhâṇ đinh, tr ̣ ước tiềm năng to lớn từ AI về phát triển kinh tế, xã hội cũng như thúc đẩy tiến bộ khoa học, việc EU tăng cường đầu tư vào lĩnh vực này là bước đi tất yếu. Trong tương lai, châu Âu có thể tiếp tục hỗ trợ tài chính và chính sách cho các công ty địa phương nhằm đẩy mạnh sự phát triển của AI chủ quyền, góp phần khẳng định vị thế công nghệ của khu vực trên trường quốc tế.