Tiêm vaccine cho trẻ em tại vùng Kurdistan, Iraq. Ảnh: UNICEF 

(HPĐT)- Ngày 22-5, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) giành được sự chấp thuận cơ bản của các nước thành viên chủ chốt đối với gói ngân sách trị giá 6,83 tỷ USD trong vòng 2 năm tới tại kỳ họp hằng năm của Đại hội đồng Y tế Thế giới (WHA) lần thứ 76 diễn ra ở Thụy Sĩ. Điều này khẳng định vai trò quan trọng của WHO trong giải quyết các thách thức y tế toàn cầu, song cũng đặt tổ chức y tế đa phương lớn nhất hành tinh trước nhiều thách thức.

Khẳng định vai trò

Trải qua 75 năm hình thành và phát triển, WHO gặt hái nhiều thành tựu quan trọng và từng bước khẳng định vai trò trung tâm trong giải quyết các thách thức y tế toàn cầu.

Phát biểu khai mạc kỳ họp WHA lần thứ 76, Tổng Giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus nhấn mạnh, từ khi WHO ra đời, sức khỏe người dân trên thế giới được nâng cao đáng kể. Theo đó, tuổi thọ toàn cầu tăng 50%, tỷ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh giảm 60%, bệnh đậu mùa bị xóa sổ… Trong 3 năm đại dịch COVID-19 bùng phát, WHO kề vai sát cánh cùng các quốc gia vượt qua những giai đoạn khó khăn nhất bằng nỗ lực tăng cường hợp tác quốc tế, hỗ trợ các nước củng cố hệ thống y tế, thúc đẩy tiếp cận công bằng, bình đẳng và kịp thời vaccine ngừa COVID-19 trên phạm vi toàn cầu. Bên cạnh đó, WHO đang thúc đẩy đàm phán và ký kết một thỏa thuận quốc tế mới nhằm xây dựng một lá chắn an toàn, bảo vệ sức khỏe người dân trước các dịch bệnh trong tương lai.

Gói ngân sách trị giá 6,83 tỷ USD được các thành viên chủ chốt thông qua với sự ủng hộ tuyệt đối tại kỳ họp hằng năm của WHA lần thứ 76 khẳng định vai trò quan trọng của WHO. Các nước cũng nhất trí tăng 20% tỷ lệ phí thành viên bắt buộc đối với 194 quốc gia thành viên. Gói ngân sách này được đề xuất lần đầu tại kỳ họp hằng năm của WHA vào năm ngoái, khi tất cả quốc gia thành viên nhất trí tăng tỷ lệ phí thành viên trong ngân sách hoạt động của WHO. Cụ thể, trong các giai đoạn 2024 - 2025 và 2030 - 2031, tổng phí các nước thành viên đóng góp sẽ lần lượt chiếm 20% và 50% ngân sách hằng năm, qua đó tạo điều kiện để tổ chức này xây dựng quỹ hoạt động ổn định và linh hoạt hơn.

Không ít thách thức

Bên cạnh những thành tựu đạt được, WHO cũng đối mặt tình trạng quá tải do các thách thức y tế toàn cầu ngày càng gia tăng cả về tần suất và mức độ. Tính đến tháng 3-2023, WHO phải ứng phó 53 tình trạng khẩn cấp ở mức độ cao, trong đó có dịch tả, COVID-19, đợt bùng dịch Marburg ở Guinea xích đạo và Tanzania. Ngoài ra, những trận thiên tai như động đất ở Thổ Nhĩ Kỳ và Syria, lũ lụt ở Pakistan,… kéo theo những hậu quả nghiêm trọng về y tế.

Chủ tịch Ủy ban thẩm định ứng phó khẩn cấp của WHO Walid Ammar thông tin, khi thế giới cùng lúc đối mặt nhiều tình trạng khẩn cấp, sự thiếu hụt về nguồn tài chính và nhân lực của WHO ngày càng bộc lộ rõ rệt. Ngân sách chính của chương trình ứng phó khẩn cấp giai đoạn 2022 - 2023 chỉ đáp ứng khoảng 53% nhu cầu cần thiết. Hiện kinh phí hoạt động của WHO chủ yếu đến từ 2 nguồn là đóng góp cố định và đóng góp tự nguyện. Đóng góp cố định là phí thành viên do 194 quốc gia đóng góp theo các mức khác nhau tùy theo khả năng tài chính và dân số. Đây là nguồn tài chính quan trọng vì tính ổn định và linh hoạt. Tuy nhiên, trong thời gian gần đây, chưa đến 20% ngân sách của WHO đến từ nguồn thu này. Trong khi đó, phần lớn ngân sách còn lại đến từ những khoản đóng góp tự nguyện từ các nước, tổ chức quốc tế và quỹ tư nhân. Mặc dù là nguồn tài chính quan trọng, song những khoản đóng góp tự nguyện này không ổn định, thường phải được giải ngân theo yêu cầu cụ thể của nhà tài trợ.

Các nhà phân tích nhận định, tài chính không ổn định là một trong những nguyên nhân khiến hoạt động của WHO chưa thật sự hiệu quả và thiếu linh hoạt trong ứng phó các cuộc khủng hoảng bất thường như đại dịch COVID-19, cũng như những trường hợp khẩn cấp về y tế khác. Vì vậy, việc tăng nguồn đóng góp bền vững từ các nước thành viên sẽ giúp WHO giải quyết thách thức ngân sách kéo dài nhiều thập niên. Về phần mình, WHO bắt đầu thực hiện 96 cải cách nhằm hướng tới sự minh bạch hơn về tài chính và tuyển dụng, cũng như đóng vai trò trách nhiệm lớn hơn. Tổng Giám đốc WHO Ghebreyesus cho biết, đến nay tổ chức này hoàn tất 42 cải cách, 54 cải cách còn lại đang được triển khai.

Nhiều lãnh đạo thế giới đánh giá, tình trạng dịch bệnh ngày càng phức tạp và gia tăng trên khắp thế giới trong thời gian qua khẳng định vai trò quan trọng của WHO. Quyết định về gói ngân sách mới đây là cơ sở để xây dựng một WHO ngày càng vững mạnh. Với nguồn ngân sách bền vững, WHO có thể tập trung thực hiện các dự án y tế hoặc xử lý khi dịch bệnh bùng phát, thay vì lãng phí thời gian để gây quỹ hoạt động./.